Neurorazvojni poremećaj
Neurorazvojni poremećaji uključuju širok spektar poteškoća i oštećenja u razvoju kognitivnih i/ili motoričkih funkcija. Jedanaesta revizija Međunarodne klasifikacije bolesti (MKB-11; ICD-11 International Classification of Diseases-11) koja se u svetu primenjuje od 2022. godine (u Srbiji još uvek ne) po prvi put je uvela dijagnostičku grupu neurorazvojni poremećaj kako poseban entitet, koju čine:
- poremećaji intelektualnog razvoja,
- razvojni poremećaji govora ili jezika,
- poremećaji iz spektra autizma,
- razvojni poremećaji učenja,
- razvojni poremećaji motoričke koordinacije,
- poremećaj sa deficitom pažnje i hiperaktivnošću,
- stereotipni poremećaj pokreta,
- poremećaj sa tikovima i
- drugi/nespecifikovani neurorazvojni poremećaji.
Na Međunarodnom kongresu „Reedukacija psihomotorike- Nove perspektive“ koji smo organizovali 3.februara 2024. godine, dr Duško Stupar specijalista dečije i adolescentne psihijatrije zaposlen u Klinici za dečiju neurologiju i psihijatriju, imao je izlaganje pod nazivom „Dijagnostički kriterijumi neurorazvojnih poremećaja“. Kongres su u partnerstvu realizovali: Organizacija Pomoć porodici, Institut za reedukaciju psihomotorike (ISRP, Pariz), Svetska organizacija za psihomotoriku i relaksaciju (OIPR) i Centar za logopediju i ranu intervenciju dr Nestorov.
Uticaj reedukacije psihomotorike na decu sa neurorazvojnim poremećajima
Dr Duško Stupar ističe da kod neurorazvojnih poremećaja postoji jedna tendencija ublažavanja prezentacije i intenziteta poremećaja tokom odrastanja što se najviše postiže zahvaljujući terapeutskom radu koji dovodi do ublažavanja simptomatologije i naravno reedukacija psihomotorike u svemu tome ima značajnu ulogu.
Reedukacija psihomotorike je vrlo značajna u tretmanu razvoja dece. Psihičke i motorne funkcije su čvrsto povezane te razvoj jednih funkcija povlači sa sobom razvoj drugih. Vežbe reedukacije psihomotorioke koje dete izvodi stvaraju signale koji se upućuju centralnom nervnom sistemu (CNS) putem čula, govora i pokreta i koji potom stimulišu različite centre u mozgu kao što su motorni, kognitivni i socio-emocionalni. Ponavljanje ovakvih signala dovodi do jačanja veza između neurona u mozgu te samim tim dovodi i do usvajanja različitih novih veština ili unapređenja već postojećih.
Prevalencija neurorazvojnih poremećaja i nije tako mala, prema nekim istraživanjima ona se kreće od 5-10% . Uopšteno rečeno, neurorazvojni poremećaji predstavljaju grupu poremećaja koji se javljaju u ranom detinjstvu i koji čine deficit u jednom ili više razvojnih aspekata: emocionalnom, kognitivnom, behevioralnom, motoričkom i socijalnom.
Dijagnoza je važna zbog adekvatnog tretmana
Kako bismo postavili pravu dijagnozu neophodno je poznavati ali i prepoznavati simptome poremećaja, kao i dijagnostičke kriterijume koje mora da ispunjava dati poremećaj. Nakon postavljene dijagnoze započinje se sa terapijom ili se već postojeća terapija adekvatnije usmerava.
Dodatna informacija
U prethodnoj klasifikaciji MKB-10 pod šifrom F84 su bili sledeći poremećaji:
Prožimajući poremećaji razvoja F84
Dečiji autizam F84.0
Atipičan autizam F84.1
Rettov sindrom F84.2
Drugi dezintegrativni poremećaj detinjstvaF84.3
Hiperkinetički poremećaj sa duševnom zaostalošću i stereotipnim pokretima F84.4
Aspergerov sindrom F84.5
Drugi F84.8 i neoznačen F84.
U novoj Međunarodnoj klasifikaciji bolesti MKB-11 stoji sledeća klasifikacija:
Poremećaj iz spektra autizma 6A02
– bez poremećaja intelektualnog razvoja i sa blago ili bez oštećog funkcionalnog jezika 6A02.0
– sa poremećajem intelektualnog razvoja i sa blago ili bez oštećenja funkcionalnog jezika 6A02.1
– bez poremećaja intelektualnog razvoja i sa oštećenim funkcionalnim jezikom 6A02.2
– sa poremećajem intelektualnog razvoja i sa oštećenjem funkcionalnog jezika 6A02.3
– sa poremećajem intelektualnog razvoja i odsustvom funkcionalnog jezika 6A02.5
– drugi specifični 6A02.Y i neoznačen 6A02.Z
U postavljanju dijagnoze dosta će pomoći nova klasifikacija (Jedanaesta revizija Međunarodne klasifikacije bolesti) tako što nećemo samo određivati, na primer, da li dete ima ili nema autizam već ćemo autizam sada određivati na sledeći način:
- Poremećaj iz spektra autizma bez poremećaja intelektualnog razvoja sa blagim ili bez oštećenja funkcionalnog jezika
- Poremećaj iz spektra autizma sa poremećajem intelektualnog razvoja sa blagim ili bez oštećenja funkcionalnog jezika
- Poremaćaj iz spektra autizma bez poremećaja intelektualnog razvoja i oštećenim funkcionalnim jezikom
- Poremećaj iz spektra autizma sa poremećajem intelektialnog razvoja i oštećenim funkcionalnim jezikom
- Poremećaj iz spektra autizma sa poremećajem intelektualnog razvoja i odsustvom funkcionalnog jezika
- Drugi/neoznačeni poremaćaj iz spektra autizma
Ovo je jedan od primera.
Novi pojam: Nepažnja
Kod poremećaja sa deficitom pažnje i hiperaktivnošću takođe ima novina. Kod nas je ustaljena terminologija ADHD i ADD, ali sada imamo novi pojam koji će se koristiti i to je pojam „nepažnja“ .
Poremećaj sa deficitom pažnje i hiperaktivnošću podrazumeva da su poremećaj pažnje (nepažnja) i/ili hiperaktivnost i impulsivnost prisutni najmanje 6 meseci, da je narušeno akademsko, profesionalno i socilano funkcionisanje, i da je poremećaj evidentran u različitim sredinama (kuća, škola, prijatelji…), da nije posledica dugih uzroka (neurorazvojnih poremećaja, mentalnih, korišćenje lekova itd).
Nepažnja podrazumeva problem vigilnosti, tenaciteta i fokusa pažnje i usredsređivanja pažnje.
Dr Duško Stupar zaključuje da nam revizija ove klasifikacije omogućava da brže i da tačno postavimo dijagnozu pa se tako lakše usmerava na adekvatnu terapiju.
Takođe, dr Stupar zaključuje:
– Ja mojim pacijentima kažem, kad odlaze iz moje ordinacije, da su trenutno generali u njihovim bitkama: defektolozi, logopedi, reedukatori psihomotorike… a psihijatar tu, osim postavljanja dijagnoze, ima ulogu naročito kad su pridruženi problemi, kao poremećaji u ponašanju, kada pacijent treba da dobije terapiju za sedaciju koja će mu i omogućiti bolji rad kod terapeuta.
© Centar za logopediju i ranu intervenciju dr Nestorov
Foto: Andrijana Jeremić, Centar za logopediju i ranu intervenciju dr Nestorov